دکتر هادی زارعی

پیشرفت اقتصادی با رویکرد اسلامی - ایرانی یکی از خواسته های به حق مردم ایران در طول تاریخ بوده است. هر چند در جهان معاصر، پیشرفت در گفتمان های سوسیالیستی و لیبرال، پارادایم حاکم در بسیاری از کشورها بوده است، اما بی گمان ایرانیان مسلمان آن ها را با رویکرد اسلامی – ایرانی جستجو می کردند و اگر نخواهیم این تقاضای تاریخی ایرانیان را به گذشته های دور نسبت دهیم، لااقل این نیاز از عصر مشروطه تا کنون، آشکارا و به شیوه های مختلف مطرح شده است.

تجربه تاریخی نشان داده است، که برای وصول به پیشرفت اقتصادی تقلید محض از الگوهای غربی ویا کشورهای توسعه یافته،جوابگوی نیازهای همه جانبه جامعه اسلامی نمی باشد.بنابراین لازم است که مدلی جدید متناسب باجامعه اسلامی وشرایط تاریخی واجتماعی وفرهنگی آن طراحی گردد.

هنگامی که این مطالبات، در نظامهای سلطنتی قاجار و پهلوی تحقق نیافت، با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل نظام اسلامی با رویکرد اسلامی- ایرانی و از میان برداشته شدن این موانع تاریخی در ایران – یعنی استبداد و استعمار – نوبت آن رسیده بود تا ایرانیان مسلمان در پرتو نظام نوپای اسلامی بر دو معضل دیگر، یعنی عقب ماندگی و بی عدالتی غلبه کنند.

از طرف دیگر کوششی انقلابی برای غلبه بر عقب ماندگی ها و رشدنایافتگی تاریخی صورت گرفت. اما این همه تلاش با بروز بحران های ناشی از سقوط رژیم استبداد، تلاش های مخالفان نظام و براندازان جمهوری اسلامی و توطئه های کشورهای غربی، آن گونه که می بایست تحقق نیافت. در این میان، باید کم تجربگی ها، کژاندیشی ها و سوء مدیریت برخی از نیروهای درون انقلاب را نیز مانعی در راه تحقق پیشرفت با رویکرد اسلامی- ایرانی دانست.

شکی نیست که حرکت در این راه سترگ، نیازمند اقدام در دو قلمرو نظری و عملی است. در بخش عملی، نیازمند ارائه راه کارهای قانونی و اجرایی هستیم که پیش نیاز این اقدام، ارائۀ الگویی از ابعاد و شاخص های پیشرفت بومی با مبنای اسلامی – ایرانی هستیم.  چرا که پیشرفت با شعار و سطحی نگری بدون داشتن الگو و نسخه عملی به دست نخواهد آمد.  علاوه بر آن، نیازمند عزم و تعصب ملی است. بنابراین، در بخش نظری لازم است مباحث مربوط به فلسفۀ پیشرفت، به گفتمان حاکم در جامعۀ اسلامی ایران تبدیل شود تا این نیاز از سطح خواست تاریخی و فلسفی به فرهنگ عمومی تبدیل شود و همگان خواستار آن شوند.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و سند چشم انداز بیست ساله، ابعادی از این خواست را بیان کرده اند، اما بسیار روشن است که دولت و ملت مسلمان ایران، نمی توانند برای تحقق این خواست تاریخی و ملی، مدل سوسیال دموکراسی یا مدرنیته غربی را الگوی خود قرار دهند.  این است که هر دو مدل، در تضاد یا مغایرت با دین و سنت و معنویت معنا می یابندو توجه عمدۀ آنان، بعد مادی انسان است؛ در حالی که هدف عمدۀ ما عبارت است از ساختن کشوری نمونه که در آن رفاه مادی، همراه با عدالت اجتماعی و توأم با روحیه و آرمان انقلابی، با برخورداری از ارزش های اسلامی تأمین شود.

برگرفته از . (1396). تولید ملی، رمز تحقق پیشرفت اقتصادی با رویکرد اسلامی- ایرانی. الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی, 2(3), 139-178.